เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน 2560 ได้ไปเยี่ยมพี่ต๋องที่โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้าอีกครั้ง หลังจากไม่ได้ไปเยี่ยมหลายวัน เนื่องจากไปราชการต่างจังหวัด วินาทีแรกที่เห็นพี่ต๋อง รู้สึกใจหายเป็นอย่างยิ่ง มีลางสังหรณ์บ่งบอกว่าคงอีกไม่นานที่ต้องพรากจากกันอย่างถาวร เพราะสภาพร่างกายพี่ต๋องทรุดโทรมลงไปอย่างมาก ได้แต่เพียงจับมือพี่ต๋องพร้อมกับน้ำตาที่ไหลออกมาอย่างไม่รู้ตัว บอกกับพี่ต๋องว่า ทำไมคนดีที่ทำงานเพื่อป่าไม้อย่างพี่ต๋อง ต้องมีสภาพเช่นนี้ ต่างกับบางคนอย่างสิ้นเชิง แม้มีพฤติกรรมตรงกันข้าม เราสบตากัน เราเข้าใจกัน พี่ต๋องไม่พูดอะไร นอกจากได้แต่พยักหน้ารับรู้ความรู้สึกที่ถ่ายทอดถึงกันเท่านั้น

นับตั้งแต่พี่ต๋องเริ่มป่วยมะเร็งที่ตับและเข้ารักษาตัวโดยการผ่าตัด ตั้งแต่วันที่ 9 ตุลาคม 2560 เป็นต้นมา แม้อาการทั่วไปดีขึ้นตามลำดับ แต่กว่าจะเป็นปกติได้คงใช้เวลาอีกพอสมควร เราเคยคุยกันและหวังใจอยู่แต่เพียงว่า เชื้อโรคคงไม่กระจายไปยังอวัยวะภายในส่วนอื่น นั่นหมายความว่าพี่ต๋องยังคงมีโอกาสทำคุณประโยชน์ให้วงการป่าไม้ได้อีกนานหลายปี แต่หลังจากนั้นไม่นานหลังวันที่ 8 พฤศจิกายน 2560 สัญญาณร้ายที่เริ่มมีเค้าลางมาตลอด ได้ปรากฎชัดเจนมากขึ้นเรื่อยๆ กล่าวคือ นอกจากระบบการขับถ่ายที่ไม่ปกติแล้ว ระบบการหายใจ ยังเริ่มมีทิศทางในทางไม่ดีมากขึ้นเรื่อยๆ พี่ต๋องเหนื่อยง่ายและมีสภาพที่ทุกข์ทรมานเป็นอย่างมาก หลังจากพบแพทย์เมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน 2560 แพทย์บอกว่าน่าจะประคองชีวิตได้อยู่เพียงแค่ 1 – 3 ปี ในระยะนี้พี่ต๋องกลับมาพักรักษาตัวที่บ้าน พร้อมทำใจรับสภาพที่ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้

วันที่ 13 พฤศจิกายน 2560 พี่ต๋องมีอาการเหนื่อยหอบมากขึ้นไปอีก ต้องเข้าพบแพทย์อีกครั้ง ผลการตรวจพบว่าตรงกันข้ามกับสิ่งที่เราหวังใจกันเอาไว้ กล่าวคือ มะเร็งลุกลามไปที่ปอดทั้งสองข้างอย่างรวดเร็ว ซึ่งน่าจะมีชีวิตไม่เกิน 1 ปี จนต้องเข้าพักรักษาตัวที่โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้าอีกครั้ง วันรุ่งขึ้นอาการยิ่งทรุดโทรมมากขึ้นตามลำดับ แพทย์ลงความเห็นว่า น่าจะอยู่ได้ไม่เกิน 3 เดือน ให้วางแผนจัดการเรื่องมรดกที่มีให้เรียบร้อย แล้วต่อมาได้ลดลงเหลือเพียงไม่เกิน 1 เดือนเท่านั้น ในวันที่ 16 พฤศจิกายน 2560 ซึ่งนับว่าทุกสิ่งทุกอย่างเปลี่ยนแปลงไปในทางที่เลวร้ายสำหรับชีวิตพี่ต๋องอย่างรวดเร็วมาก

วันที่ 17 พฤศจิกายน 2560 ได้จัดทำพินัยกรรมตามเจตนารมณ์ของพี่ต๋องจนเสร็จเรียบร้อย หลังจากที่พี่ต๋องได้ลงนามแล้ว ดูสีหน้ามีความผ่อนคลายมากขึ้น เพราะได้จัดการด้านทรัพย์สินต่างๆ ตามความปรารถนาทุกประการโดยเฉพาะอย่างยิ่งการบริจาคเงินส่วนหนึ่ง เพื่อจัดตั้งกองทุน “รศ.ดร.มณฑล จำเริญพฤกษ์ วนศาสตร์ 40” ให้แก่คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และการบริจาคเงินเพื่อบริหารจัดการ www.lookforest.com ในการสร้างสรรค์วงการป่าไม้ พี่ต๋องบอกได้แต่เพียงว่า ทำใจได้กับทุกสิ่งทุกอย่างที่จะเกิดขึ้นกับชีวิตในโอกาสอันแสนใกล้นี้

วันที่ 19 พฤศจิกายน 2560 ได้นั่งดูพี่ต๋องซึ่งนอนหลับอยู่บนเตียง ภาพความหลังตั้งแต่ได้ผูกพันกันมาอย่างยาวนาน ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2524 ทยอยมาให้เห็นเป็นระยะๆ อย่างต่อเนื่อง เวลาที่เราต้องจากกันอย่างถาวรเหมือนอยู่แค่เอื้อม พยายามหาแก่นแท้ของพี่ต๋องที่มีอยู่ในตัวจากประสบการณ์ทั้งสุขและทุกข์ที่ร่วมฝ่าฟันกันมาในด้านต่างๆอย่างโชกโชน ได้แค่สรุปสั้นๆ พร้อมน้ำตาที่ไหลออกมาอีกครั้ง ว่าพี่ต๋องคือ “มณฑล คนให้” เท่านั้นเอง