ตามการศึกษาของ Bennett (2003) พบว่าการเกิดการแตกกระจายของผืนป่าประกอบไป
ด้วยสามองค์ประกอบสำคัญ ได้แก่

1. การเกิดการสูญเสียถิ่นที่อาศัย (habitat loss) ได้แก่การลดลงของขนาดพื้นที่ถิ่นที่อาศัย ภายหลังจากเกิดการแบ่งแยกพื้นที่และการทำลายพื้นที่บางส่วนออกไป (habitat reduction)
   
2. การเพิ่มระดับของความโดดเดี่ยวของถิ่นที่อาศัย โดยการเพิ่มขึ้นของระยะทางระหว่างหย่อมป่ าที่เหลืออยู่ ขณะที่การใช้ประโยชน์พื้นที่ดินประเภทอื่น ๆ เกิดขึ้นมาแทนที่ระหว่างหย่อมป่า (habitat isolation)
   
3. การแตกกระจายของกลุ่มป่า ถือได้ว่ามีผลกระทบต่อระบบนิเวศทั้งในระดับท้องถิ่น
   (local landscape) และระดับภูมิภาค (regional landscape) อีกทั้งยังส่งผลกระทบต่อทั้งในระดับโครงสร้าง (structure) และหน้าที่ (function) ด้วย
   

ตารางที่ 1 เหตุผลและความจำเป็นที่สิ่งมีชีวิตจำเป็นต้องเคลื่อนที่ โดยความผันแปรของการเคลื่อนที่ มีตั้งแต่การเคลื่อนที่บ่อยครั้งมากแต่เป็นการเคลื่อนที่ในระยะทางที่ไม่มากนัก ไปจนกระทั่งถึงการเคลื่อนที่ไม่บ่อยครั้งนักแต่การเคลื่อนที่มีระยะทางไกลมาก

Harris, L. D. &J. Scheck. 1991. From implication to application: the dispersal corridor principle applied to the conservation of biological diversity, 189-220 In Saunders, D. A. &R. J. Hobbs. (Eds.), Nature Conservation 2: The Role of Corridors. Surrey Beaty and Sones, Chipping Norton, Australia.
 

สำหรับกระบวนการเกิดการแตกกระจายของผืนป่ามีขบวนการเกิดดังภาพที่ 1 ซึ่ง Hunter(2002) ได้สรุปขั้นตอนการเกิดการแตกกระจายของหย่อมป่ าเป็นขั้นตอนต่าง ๆ ได้ดังต่อไปนี้

ภาพที่ 1. กระบวนการเกิดการแตกกระจายของผืนป่า (Fragmentation) 1) Dissection การเริ่มต้นการเกิดการกระจัดกระจายของหย่อมป่าโดยมีทางคมนาคมตัดผ่าน 2) Perforation กิจกรรมมนุษย์ทำลายพื้นที่ธรรมชาติเป็นพื้นที่ขนาดเล็ก ๆ เหมือนเป็นการเจาะรูไปบนพื้นที่ธรรมชาติ 3) Fragmentation การขยายพื้นที่เขตเมืองและพื้นที่การเกษตรเป็นไปอย่างรวดเร็วทำให้พื้นทีธรรมชาติเริ่มแยกห่างจากกันและเกิดเป็นหย่อมป่ าขนาดใหญ่ 4) Attrition การขยายพื้นที่ทำกินทำให้พื้นที่หย่อมป่าขนาดใหญ่เปลี่ยนแปลงไปเป็นหย่อมป่าขนาดเล็ก (ดัดแปลงจาก Hunter, 2002) 

1. การตัดผ่าน (dissection) ขั้นแรกของการเริ่มต้นการเกิดการแตกกระจายของหย่อมป่า ต้องมีการพัฒนาเส้นทางคมนาคมประเภทต่าง ๆ ได้แก่ ถนน ทางเกวียน ทางเดินเท้า หรือทางรถไฟ เป็นการเพิ่มความสามารถในการเข้าถึงพื้นที่ได้ของมนุษย์ กล่าวได้ว่าการเข้ามาของเส้นทางคมนาคมเป็นจุดเริ่มต้นของการเกิดการสูญเสียถิ่นที่อาศัย
   
2. การเป็นรูทะลุของผืนป่า (perforation) กิจกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์เป็นตัวการทำลายพื้นที่ธรรมชาติ โดยการทำลายได้เริ่มจากพื้นที่ขนาดเล็ก ๆ เสมือนเป็นการเจาะรูทะลุไปบนพื้นที่ธรรมชาติ อัตราการสูญเสียถิ่นที่อาศัยจะเร็วหรือช้าผันแปรไปตามระดับความเข้มข้นของกิจกรรมของมนุษย์
   
3. การแตกกระจายของผืนป่า (fragmentation) เมื่อมีการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ การขยายพื้นที่เขตเมืองและพื้นที่เกษตรกรรมเป็นไปอย่างรวดเร็วทำให้พื้นทีธรรมชาติเริ่มแยกตัวห่างออกจากกัน
    
4. การลดจำนวนพื้นที่ป่ า (attrition) เวลาผ่านไปไม่กี่รุ่นของมนุษย์ การขยายพื้นที่ทำกินทำให้พื้นที่หย่อมป่าขนาดใหญ่เปลี่ยนแปลงไปเป็นหย่อมป่ าขนาดเล็ก ขณะที่พื้นที่โดยรอบมีการเปลี่ยนสภาพไปเป็นพื้นที่การใช้ประโยชน์ของมนุษย์ประเภทอื่น ๆ มากยิ่งขึ้น เช่น พื้นที่เพื่อการเกษตรกรรมปศุสัตว์ และ เขตเมือง เป็นต้น กล่าวคือพื้นที่ป่ าธรรมชาติส่วนใหญ่ในที่สุดแล้วถูกพัฒนากลายเป็นพื้นที่สำหรับการอยู่อาศัยและประกอบกิจกรรมต่าง ๆ สำหรับมนุษย์นั่นเอง
    
    
   
   
   (แหล่งที่มา: http://jwt.thaiwildlife.org นันทชัย พงศ์พัฒนานุรักษ์ และ ประทีป ด้วงแค, นิเวศวิทยาของการออกแบบแนวเชื่อมต่อสำหรับสัตว์ป่า: แนวความคิดในเบื้องต้นสำหรับประเทศไทย)

Last updated: 2013-01-12 22:03:23